Mondharmonica-virtuozen Bovenkarspel

Gegevens

Dit artikel schreef ik in het jaarboek 2003 (verschenen in 2004) van de Historische Vereniging Oud Stede Broec.

Rapido's mondharmonica-virtuozen

Het was vaste prik in huize Faber op zondagochtend. Eerst naar de kerk en dan met z'n allen muziek maken op de mondharmonica. Het moet een gezin van natuurtalenten zijn geweest, daar in huize 'Klaver Vier' aan de Broekerhavenweg in Bovenkarspel. Vader Sietse gaf de toon aan, maar al gauw overtroffen enkele van de zes jongens hem. Vooral Johan, met de artiestennaam John, maar in de dagelijkse omgang gewoon Jan geheten, bleek bij zijn geboorte heel wat meer dan gemiddeld muzikaal talent mee gekregen te hebben. Hij is de enige van het stel die met muziek zijn brood verdient. Ruim een halve eeuw nadat hij in het ouderlijk huis als jochie z'n eerste composietjes maakte, heeft hij aan de Hoofdstraat in Bovenkarspel zijn muziekschool. Hij geeft er les in orgel-keyboard, blokfluit, mondharmonica en trekharmonica. Met de twee laatste instrumenten zegt hij uniek te zijn, "Ik ben de enige in Nederland die er beroepshalve les in geeft." Het is duidelijk, Jan teert niet op de roem die hij als leider van  het mondharmonica-trio de Rapido's verwierf, met als hoogtepunt het wereldkampioenschap in 1971 in  Eindhoven.

Bijzonder

Wereldkampioen. Jan heeft een plakboek vol foto's en krantenknipsels van het kampioenschap, maar meer nog van de weg die hij en zijn medespelers moesten afleggen eer ze zo ver kwamen. De eerste hindernis, het gebrek aan internationale ervaring, overwonnen Jan, Piet en vader Sietse als Rapido's op het wereldkampioenschap van 1963 in Straatsburg. Ze werden er zevende. Vader en twee zoons dus, een bijzonder trio, zo vonden de concurrenten, de andere muzikanten, de jury. Bijzonder, omdat het om pure amateurs ging en omdat het een vader met twee zoons betrof. Bijzonder ook omdat zij voor hun broodwinning iets deden wat in de verste verte niets met muziek te maken had. Vader Sietse was metaalbewerker, Jan opperman in de bouw, Piet metselaar. Aan de wereldtitel waren al een paar nationale kampioenschappen vooraf gegaan, zodat er in de jaren zestig van de vorige eeuw geen twijfel over bestond welk mondharmonica-trio het beste van Nederland was. Dat werd bevestigd met de vierde plaats op het wereldkampioenschap in Delft in 1965. Maar de kroon op hun werk zetten de Rapido's toen ze in 1971 in Eindhoven de wereldtitel veroverden. Toen echter had vader Sietse al plaats gemaakt voor dorpsgenoot Piet Peerdeman.

Noten

Het is eigenlijk een soort wonder dat eenvoudige dorpsmensen, bijna zonder enige theoretische opleiding op het gebied van de muziek, in hun genre aan de wereldtop kwamen. Vader Sietse had wel wat muzikale ervaring omdat hij al jaren meespeelde in de harmonie Crescendo. Hij kon dus redelijk noten lezen, maar noten in de goede volgorde op papier zetten, dat was een andere zaak. Jan: "Als hij van een bepaald muziekstuk een arrangement had bedacht, bestond dat alleen in z'n hoofd. Hij speelde het ons voor en wij volgden. Zo studeerden we allerlei variaties op bekende muziekstukken in. Maar gaandeweg, ik was amper tien jaar, nam ik dat arrangeren van hem over. Dat ging eigenlijk vanzelf, met als basis de kennis die ik opdeed in de lessen harmonieleer die ik volgde bij Jac. Ham, de bekende dirigent." Het samen spelen bleef niet langer beperkt tot het gezin Faber, toen vader, moeder en de zes zoons de kern gingen vormen van de Allegretto's, de mondharmonicaclub die vader Sietse had opgericht.

Samenstelling

De Rapido's waren door hun successen graag geziene gasten. Ze traden overal in den lande op. Ook waren zij dikwijls te horen op de radio. In het jaarlijkse Cabaret der Onbekenden, in Treslong in Hilversum, gingen ze met de eerste prijs strijken. Ze werden, op grond van hun 'ausgezeichnete' prestaties, in een wedstrijd voor muzikale geluidsbanden uitgenodigd voor de Mundharmonika-Weltfestspiele in Karlsruhe.   Een internationaal festival in Rotterdam leverde de eerste prijs en een ereprijs van de toenmalige minister voor cultuur op. Zo ging het maar door, zij het niet altijd in dezelfde samenstelling. Had eerder al vader Sietse plaats gemaakt voor Piet Peerdeman, later kon broer Piet Faber niet voldoende tijd vrij maken om op het hoge niveau van de Rapido's mee te blijven doen. Zijn plaats werd toen medio 1973 ingenomen door Ans Grooteman-Spruit. Op de dubbel-cd "De mondharmonica in Nederland 1947-2002" bestaat het trio Rapido's uit Jan Faber, Cor Groot en Piet Moerer. Op die cd is Jan Faber ook als solist te horen.

Vier gezinnen

Het trio bestaat nu even niet meer. Jan heeft nog even zijn jongste broer Ton en Hans Manshanden uit Onderdijk aan zijn zijde gehad, maar Ton moest afhaken omdat hij als vrachtwagenchauffeur vaak in het buitenland vertoeft.  "Ik zoek nu naar een goede bassist", zegt Jan. Maar amateurs zijn niet altijd in staat de tijd te vinden om mee te doen in een trio dat het zich niet kan veroorloven op een lager dan het bekende niveau op te treden. Bovendien zijn mondharmonica-amateurs met voldoende muzikaliteit en virtuositeit dun gezaaid. Jan Faber koestert de herinnering, maar zonder er bij stil te blijven staan. De herinnering aan hoe het begon in huize 'Klaver Vier' aan de Broekerhavenweg, vier woningen onder hetzelfde dak, niet naast elkaar, maar achter elkaar. Het was een woonvorm die in vroeger jaren wel vaker voorkwam. Behalve het gezin Faber woonden er de gezinnen Arie Doef, Ab Steltenpool en in het eerste huis, aan de weg dus, Niek Jong. Die buren konden elke zondagochtend, maar ook op andere dagen, genieten van het muzikale talent van de Fabers. En misschien is het daaraan wel te danken dat Jan Doef, zoon van Arie, nu een van de mondharmonica-leerlingen van Jan Faber is.

Friesland en Groningen

Tastbare herinneringen vormen de trofeeën in de bekerkast in de muziekschool die Jan Faber ongeveer 25 jaar geleden begon. "Omdat ik destijds in de muziek mijn brood niet kon verdienen, werd ik bouwvakker. In mijn vrije tijd studeerde ik verder in de muziek. Toen ik werd afgekeurd, waagde ik de sprong en werd leraar bij muziekhandel Bom in Grootebroek en daarna kroop het bloed waar het wel gaan moest."  Jan ging door als zelfstandige, vanaf juni 1980 aan de Hoofdstraat in Bovenkarspel, in het pand waar meubelmaker Jo Bakker jarenlang gevestigd was. Het was een avontuur, Jan erkent het zonder schroom. Hij had weliswaar een grote reputatie, was in het bezit van de staatsdiploma's harmonieleer en compositieleer, maar van reputatie en diploma's alleen kun je niet leven. Maar het lukt. "Mijn leerlingen komen uit heel West-Friesland. Ik heb er zelfs gehad die elke week uit Friesland kwamen. En drie jaar lang ging ik elke zaterdag naar Haren bij Groningen, waar ik les gaf aan een groep van vijfentwintig leerlingen."