Jongenskoor Bovenkarspel 1947

Op dinsdag 3 juni 1947 trouwde meester Piet Schneiders uit Hoorn met juffrouw Alie Commandeur uit Hoogkarspel (De Hout). Ze hadden elkaar leren kennen en beminnen als onderwijzer aan de katholieke jongensschool Sint Willibrordus in Bovenkarspel. Is dat iets bijzonders ? Eigenlijk niet. Maar in de huwelijksmis in de katholieke kerk in Venhuizen, zong het parochieel jongenskoor uit Bovenkarspel onder leiding van Piet Zwaanenburg, hoofd van de jongensschool.  Het was volgens mij de eerste keer dat het jongenskoor zich liet horen in een andere kerk dan die van de Martinus-parochie in Bovenkarspel. Dus toch iets bijzonders. 

Het was een prachtige zomerdag en dus togen de jongetjes, bijna allen in de korte broek en blij met de extra vrije dag, onder aanvoering van de meester en zijn vrouw Columba op de fiets naar Venhuizen. Een half uurtje fietsen, drie kwartier misschien, je draait er je hand niet voor om als jongen van tien, elf tot hooguit dertien jaar. We hadden net een paar jaar de Tweede Wereldoorlog met de hongerwinter van 1944-1945 achter de rug, maar echt geleden hadden we niet. Een van de jongens, Arie Ligthart, had het in de laatste oorlogsjaren moeilijk gehad met de gezondheid. En nadat het oorlogsgeweld was afgelopen, mocht hij daarom een paar maanden naar Denemarken om er in een plattelandsgezin aan te sterken. Dat was op dit gebied het enig noemenswaardige dat ik me herinner.


Achterste rij van links naar rechts: Jaap Boon, Martien Doodeman,  Piet Deen (?), Theo Ettema, Nico Klein, Daan Klaassen, Jaap van der Gulik, Arie Ligthart, Simon Visser, Simon Deen.
Middelste rij v.l.n.r.: Kees Koster, Nico Tol, Dirk Visser, Wim Klaassen, Gerard Visser, Chris Botman.
Vooraan v.l.n.r.: NN,  Fons Elders, Jan Ettema en direct achter hem Simon Braakman, Simon de Jong, Jan Appelman en Koos Zwaanenburg met tussen hen in Cor Schaap, geheel rechts Leo van der Meulen.
Het hele stel onder het toeziend oog van meester Piet Zwaanenburg en zijn vrouw Columba.
(foto historische vereniging Oud Stede Broec).

De Streker
Wat zongen we in de huwelijksmis  ? Geen idee. Ik kan me trouwens van de hele trip niks anders herinneren dan dat van het jongenskoor een foto is gemaakt. Ik ben een tijdje tevergeefs op zoek geweest naar de foto en had me er al bij neergelegd die nooit te zullen zien. Maar zie, in september 2013 verscheen in het huis-aan-huisblad De Streker de foto met de oproep van de historische vereniging Oud Stede Broec de namen te melden van de jongetjes. Het blad verschijnt alleen in Bovenkarspel, Broekerhaven, Grootebroek en Lutjebroek. En de meeste jongens, dat kon bijna niet anders, waren allang uit het gebied van hun geboorte en jeugd vertrokken. En wie van de overgeblevenen kent dan nog de namen van de zangertjes?    

Chris Botman
Mijn zuster Bets, wonend in Grootebroek, werd de aanstichter van mijn zoektocht naar de namen. Ze belde mij over de foto in het blad, ik belde de uitgever, de geboren Grootebroeker Pé Ligthart in Andijk, en hij stuurde me het blad. Bets herkende een aantal jongens, ik wist van enkele anderen de naam en Chris Botman (78) uit Hoogkarspel, ook destijds een van de zangertjes, hielp me ook een eind op weg.  Omdat hij in Hoogkarspel woont had hij het blad niet gezien en daarom snelde hij naar Ligthart in Andijk om er een op de kop te tikken. Ruim meer dan de helft van de jongens konden we gemakkelijk 'thuis brengen', maar de laatste loodjes wogen ook hier het zwaarst. Ik belde Jaap Boon in Capelle aan de IJssel, Siem Braakman in Middelstum, twee jongens die we zonder enige moeite herkend hadden. Jaap kon me niet helpen, Siem had enige uitleg nodig om te begrijpen wie ik was, maar dat riep geen herinneringen op aan het jongenskoor

Wie zongen er nog meer?
Hoe moet je verder ? Dirk Smit, nog altijd wonend in Bovenkarspel, dacht zichzelf te herkennen als de jongen rechts van mij op de foto. Nee, zei hij later, het zou Dirk Koedooder kunnen zijn. Dat denk ik ook, maar ik twijfel. En dan Simon Visser. Chris Botman herkende hem onmiddellijk als de jongen op de achterste rij rechts.Ja, zei ik, maar wat zei Simon zelf ? "Ik weet het niet." Maar Chris en ik weten het wel, dus is het Simon Visser die naast Arie Ligthart staat.
En we kregen gelijk: ja, ik zou het kunnen zijn, reageerde Simon later per email. Wie zongen er nog meer in die periode ? Theo en Jan Ettema, zonen uit een gezin van twaalf kinderen, zes meisjes en zes jongens. De vierde van links op de achterste rij moet Theo zijn, de derde van links op de voorste rij is Jan, volgens ons. Maar wat vindt Jan ervan ?  Hij woont in Apeldoorn, zegt zich eigenlijk niks meer van vroeger te herinneren, herkent zichzelf niet, maar zal het zijn oudere zusters vragen. 
Meindert Dekker, ook nog Bovenkarspel, zegt zich goed te kunnen herinneren dat meester Schneiders en juffrouw Commandeur trouwden. "Maar was ik toen al op het jongenskoor ? Ik ben van 1938 en was dus negen jaar. Het zou kunnen, stuur me de foto maar." Zijn vrouw, Marie Deen, helpt hem aan hun emailadres en Meindert belooft er serieus werk van te maken. En dat hebben hij en Marie gedaan. Ze zijn tot de conclusie gekomen dat Meindert niet voorkomt op de foto. Bertus de Graaf, nu Oosterblokker, zong ook het hoogste lied bij de jongens, maar denkt niet dat hij er in de huwelijksmis bij was. Inderdaad, hij prijkt niet op de foto en kan ons ook niet aan namen van anderen helpen.

Australië
Helemaal rechts op de voorste rij dachten we Leo van der Meulen te zien. Leo woont al meer dan een halve eeuw in Australië en daar ga je niet gauw even naar toe. Chris Botman weet raad. Hij zocht Leo's zuster Tiny in Hoogkarspel op en zij bevestigde zonder dralen dat de voorste jongen uiterst rechts haar broer Leo is. Ik heb intussen soms telefonisch maar meestal per email contact met Leo. En hij beweert twee keer met overtuiging dat het jongetje op de foto links van mij Guus Visser is, dus niet Dirk Koedooder. Maar of hij gelijk heeft ? Nee. Guus weet zeker dat hij het niet kan zijn. "Toen zat ik nog op de bewaarschool." Chris Botman en ik denken nu bijna zeker te weten dat de jongen naast mij, Gerard Visser is, de broer van Guus.

Krabbels Zwaanenburg
We kwamen verder op onze zoektocht toen Jan Windt van Oud Stede Broec de foto van een betere kwaliteit stuurde, met op de witte randen ervan namen van jongens die meester Zwaanenburg er op had gekrabbeld. Dat bevestigde voor ons dat we echt de jongens Ettema hadden ontdekt. Maar Zwaanenburg dacht dat het om Jan en Wim ging. Jan raadpleegde inderdaad zijn zusters en op 18 november 2013 bevestigde hij telefonisch dat Theo op de bovenste rij staat en Jan onderaan te vinden is. Maar de krabbels van Zwaanenburg leverden ook, de door hem zelf nadien bevestigde, zekerheid op dat Fons Elders de jongen is op de onderste rij, tweede van links.

Drie onzekerheden
Vijfentwintig jongens zongen in de kerk in Venhuizen. Op twee na hebben we van allen met zekerheid de naam. Een naam hebben we onder groot voorbehoud en van een van de jongens hebben we geen idee wie hij is. Ik noem de namen in alfabetische volgorde: Jan Appelman, Jaap Boon, Chris Botman, Simon Braakman, Piet Deen (?), Simon Deen, Martien Doodeman,  Fons Elders, Jan Ettema, Theo Ettema, Jaap van der Gulik, Simon de Jong, Daan Klaassen, Wim Klaassen, Niek Klein, Kees Koster, Arie Ligthart, Leo van der Meulen,  Cor Schaap, Niek Tol, Dirk Visser, Gerard Visser, Simon Visser, Koos Zwaanenburg. Voor sommigen ter verduidelijking, omdat bepaalde achternamen in Bovenkarspel dikwijls voorkwamen: Jan Appelmans moeder heet Ruitenberg, Piet Deen is van Meindert Deen uit de Ymertstraat, Simon Deen woonde in de Peperstraat, Simon de Jong is zoon van Piet de Jong. Jaap Boon, Chris Botman en Martien Doodeman woonden in het Westeinde van Enkhuizen dat ook tot de Martinus-parochie van Bovenkarspel behoorde. Dirk Vissers moeder heet Paay, Gerard Visser is zoon van Thijs Visser, en Simon Visser van Klaas Visser.  Niek Klein is zoon van David Klein uit de Bakkerstraat. 

Het huwelijk op 3 juni 1947 van Petrus Antonius Hubertus Schneiders (zoon van een smid geboren in Hoorn op 15 juni 1918) met Adelia Agnes Anna Commandeur (dochter van een veehouder uit Blokdijk, gemeente Blokker, geboren op 14 januari 1923) betekende ook het einde van hun onderwijzersloopbaan in Bovenkarspel. Piet Schneiders was hoofd van een openbare lagere school in Den Hoorn op Texel geworden, maar onder de voorwaarde dat hij getrouwd moest zijn. En dankzij Alie Commandeur lukte hem dat. In die jaren mocht een getrouwde vrouw niet voor de klas staan. Dus was de loopbaan als onderwijzer voor Alie meteen afgelopen. In 1948 kwam dochter Machteld, het eerste van acht kinderen, ter wereld. Al in 1949 verliet het jonge gezin Texel, omdat Piet Schneiders benoemd was als hoofd van de katholieke lagere school in Zwaag. Daar heeft Alie Commandeur later weer wel voor de klas gestaan. Eerst zo nu en dan als invalkracht - met soms  een baby in het lokaal in de box - later met een volledige baan.

Piet Schneiders is 68 jaar geworden. Alie is nu (november 2013) 90. Ze woont in Breugel (Noord-Brabant) als buurvrouw van Machteld.

p.s. : dit artikel schreef  ik eind november 2013.

Alie Commandeur is 27 april 2018 in haar slaap overleden. Ze werd 95 jaar.