Geroofde kerkklokken Bovenkarspel

Van oktober tot december 2013 had ik, soms telefonisch, maar vooral door middel van emails contact met de 77-jarige Leo van der Meulen uit Bovenkarspel, die al meer dan een halve eeuw in Australië woont. Hij spande zich met mij en anderen in om achter de namen te komen van de jongens die op 3 juni 1947 het jongenskoor van de Martinus-parochie in Bovenkarspel vormden. (zie elders op de website het artikel Jongenskoor Bovenkarspel). Leo vroeg ook naar de kerkklokken van de Martinuskerk van  Bovenkarspel. Hij herinnerde zich dat de Duitse bezetters ze in de oorlogsjaren hadden weggehaald.

Dat lot trof veel kerkklokken, want de Duitsers hadden materiaal nodig voor hun oorlogstuig. En als je dat in de Heimat niet meer hebt, steel je het gewoon. Maar wanneer verdwenen de klokken?  Daar geeft onderwijzer Adriaan de Boo, in de jaren vijftig van de vorige eeuw schrijver van de geschiedenis van de parochie, het antwoord op. Hij schrijft: 'Op 12 en 15 maart 1943 werden de twee klokken uit de kerk verwijderd, om in Duitsland tot oorlogstuig te worden versmolten. Het oude rijmpje 'Wie met gewijde klokken schiet, die wint toch de oorlog niet' deed in die dagen in heel Nederland opgeld.'

Hoe de klokken uit Bovenkarspel vervoerd zijn, is niet bekend. Sommigen geloofden/geloven het verhaal dat ze in Broekerhaven op een boot waren gehesen en dat die boot op het IJsselmeer is gezonken. Als dat waar is, moeten ergens op de bodem van het meer nog twee bronzen klokken liggen, waarschijnlijk in het gezelschap van enkele Duitsers, tenzij die het kostbare lijf hebben weten te redden.

Germaanse oorlog
De Boo schrijft ook dat in november 1947 twee nieuwe klokken in de klokkenstoelen werden opgehangen. Maar hij kent de tekst op de klokken niet.
Daar wist Jan Pennekamp, koster van de parochie, wel raad op. Hij stuurde mij per email het knipsel uit het blad Sursum Corda van november 1947 waarin Adriaan Boekel, sinds april van dat jaar de nieuwe pastoor, blij meldt dat twee nieuwe klokken in de klokkenstoelen zijn gehangen.

Op de eerste klok staat: ' S. Maria et S. Bernadette o.p.n. Bello Teutonico deportate 1943. Donis paroeciae renovata 1947. Bovenkarspel. ' Dat betekent Heilige Maria en Heilige Bernadette bidt voor ons (ora pro nobis). In de Germaanse oorlog 1943 weggehaald. Door giften van de parochie in 1947 vernieuwd.

De klok weegt 1273 kilo, de klepel 39 kilo. De klok heeft een diameter  van 123,50 centimeter.

De tekst op de tweede klok luidt: 'A.D. 1947 S. Martinus ora pro nobis. Vivos voco, mortuos planco Bovenkarspel Anno Domini 1947. ' Vertaling: Heilige Martinus bidt voor ons. Ik roep de levenden (ter kerk) en beween de doden (grafwaarts).

Deze Martinusklok weegt 755 kilo, de klepel 28,50 kilo, de diameter is 104 centimeter. De klank-dispositie van de twee klokken is e - g (mi-sol).

De klokken zijn gegoten in de in 1660 opgerichte Koninklijke Klokkengieterij van Petit & Fritsen in Aarle-Rixtel. Frank Fritsen van dit bedrijf vertelt dat het zogenaamde kroonklokken zijn. Als voorbeeld stuurde hij mij een foto van zo'n klok die gemaakt is voor de patriarchale kathedraal in Kiev (Oekraine). De klok weegt ongeveer 3850 kilo. Daarmee vergeleken zijn de klokken van Bovenkarspel maar dwergklokjes.


Een kroonklok van het model zoals er twee hangen in de toren van de katholieke kerk in Bovenkarspel. (foto Petit & Fritsen).

Melkbussen
De kerkklokken hielden natuurlijk iedereen in het dorp bezig. Gestolen goed gedijt niet, heette het en heet het nog. Maar wie durfde in die tijd te protesteren tegen de bezetter?  Bovendien hadden de mensen zoveel zorgen aan het hoofd, dat ze zich er, weliswaar morrend, mopperend en klagend, bij neer legden voortaan door gebons op melkbussen naar de kerk te worden geroepen. Ik heb de kroniek over de oorlogsjaren in Bovenkarspel van Jan Maas mogen lezen. Jan, oudste jongen van een talrijk gezin, woonde in Broekerhaven. Hij is geboren op 13 november 1921 en overleden op 20 mei 2005. Jan schrijft op 19 maart 1943: verleden maandag hebben ze bij ons de klokken uit de kerktoren gehaald. Zo gaan ze de hele Streek langs. En daar laat Jan het bij.

Wanhopig gevoel

Nog altijd, en steeds tevergeefs zoekend naar een onbekende medeleerling (zie het artikel 'De zeventigers van de zevende klas), kreeg ik eind april 2015 contact met oud-medeleerling Kees Koster, geboren 21 januari 1935, voorheen Hoofdstraat 134 Bovenkarspel. Hij reageerde als volgt op het artikel over de geroofde kerkklokken van de Martinuskerk in Bovenkarspel:  'De roof van de kerkklokken was een dramatische gebeurtenis. Langdurig heb ik op het kerkplein staan kijken hoe de klokken met behulp van een lier naar beneden werden gehaald. Ieder keek gelaten en zwijgend toe. Ik vond het pure heiligschennis. Het was een wanhopig gevoel. Ons cultureel goed zou worden omgesmolten tot kanonnen en die zouden uiteindelijk op ons worden gericht.'